iPhone Fiyatı Olmuş 3 Basamaklı… Bilime Göre Pahalı Şeyleri Bu Kadar Çok Arzulamamızın Enteresan Sebepleri
Özellikle ülkemizin güncel ekonomik şartlarında ne yazık ki pek çok ürün pahalı ve lüks statüsünde değerlendiriliyor. Buna rağmen bu ürünleri almaya yönelik bir arzu hissediyoruz.
Hatta kimisi; son çıkan iPhone’u almak için kredi çekiyor, yediğinden içtiğinden kısıyor. Böyle bir durumun ardında ne gibi tetikleyiciler yatıyor olabilir?
“Veblen Etkisi (Veblen Effect)” üzerinden açıklayabiliriz.
Veblen Etkisi, bir malın fiyatının artmasının talebini de artırdığı durumu ifade ediyor. Normal şartlarda, fiyat yükseldiğinde talep azalması gerekir ancak Veblen malları bu kurala uymuyor. Bu etkinin sebeplerini şöyle anlatabiliriz:
İnsanlar olarak pahalı şeylere sahip olduğumuzda çevremizde belli bir sosyal statüye ulaştığımızı hissediyoruz. Örneğin en son çıkan iPhone’u alan birinin başarılı, varlıklı ya da elit bir gruba ait olduğunu düşünüyoruz.
Bunun yanı sıra pahalı ürünler genellikle az bulunuyor ve erişimleri sınırlı oluyor. Bu nedenle lüks ürünlere sahip olduğumuzda kendimizi ayrıcalıklı hissediyoruz ve yine toplumsal statüde yüksek yerlerde konumlanıyoruz.
Gelelim “Sahiplik Etkisi (Endowment Effect)” konusuna.
Sahiplik Etkisi, insanların bir şeye sahip olduğunda o şeyin değerinin sahip olmadıkları zamana göre daha yüksek algılama eğilimini ifade ediyor. Sahip olduğumuz şeylerin değerini, piyasadakinden daha fazla görüyoruz çünkü o eşya bizim bir parçamıza dönüşüyor.
Bir şeye sahip olmanın düşüncesi bile o nesnenin zihnimizdeki değerini artırabiliyor. O şeyi, zihnimizde “bizim” olarak görmeye başladığımızda değerini daha fazla abartma eğiliminde oluyoruz.
Mesela yine Apple ürünleri üzerinden örnek verelim. Son model Apple Watch, yalnızca işlevsel özelliklerinden değil, aynı zamanda ona sahip olmanın getirdiği prestij ve toplumsal statü yüzünden cazip geliyor.
Sosyal medyanın ve reklamların da etkisi var.
Sosyal medyada en çok maruz kaldığımız şeylerden biri de lüks hayatlar. Influencer’lar ve ünlüler, üzerimizde güçlü bir özdeşleşmeyi ve arzuyu tetikliyor. Tanıttıkları veya kullandıkları ürünleri; statü, başarı ve mutluluk sembolü olarak algılıyoruz.
Böylece bu ürünlere sahip olma arzumuz körükleniyor ve o ürünleri daha çekici ve ulaşılması gereken bir hedef olarak algılıyoruz.
Son olarak, pahalılığı kaliteyle bağdaştırıyoruz.
İnsanlar olarak genellikle pahalı ürünlerin daha dayanıklı ve güvenilir olduğunu varsayıyoruz. Yüksek fiyatı, iyi malzeme veya işçilikle ilişkilendiriyoruz. Böylece o ürüne olan güvenimiz artıyor.
Pahalı ürünlerin uzun vadede daha fazla faydasının olacağına inanıyoruz ve yatırım yapmaya değer görüyoruz. Ancak ne yazık ki bu işin bir sonu yok, daha iyisi çıktıkça onu istemeye devam edeceğiz…
